Post by epiroti on Sept 19, 2008 10:59:35 GMT -5
Kjo interviste eshte marre nga Gazeta Shqip i botimit te dites se sotme. Mendova se disa prej jush do ishin te te njejtit opinion dhe ndoshta mund te komentonim mbi ndonje pjese se saj. Ju lutem te shkruani ne shqip sepse anglishtja do bente te mundur nderhyrjen e te huajve qe do devijonin temat dhe do prishnin biseden.
gazeta-shqip.com/artikull.php?id=50056
EKSKLUZIVE/ Akademiku i njohur flet për Kosovën e pas 17 shkurtit, sfidat e rreziqet: Maqedonia dhe Mali i Zi kanë ndërruar politikën, jo zemrën
URIM BAJRAMI
Ka guxuar edhe më parë të flasë për nevojën e
bashkimit të Kosovës me Shqipërinë, por kësaj
radhe, ai rendit të gjitha arsyet pse duhet të
ndodhë ky bashkim. Akademiku i njohur, Rexhep
Qosja, thotë se është në interesin e përgjithshëm të
shqiptarëve të bashkohet Kosova me Shqipërinë. Madje,
sipas tij, kjo është më e pranueshme edhe për fqinjët ballkanikë.
"Për shqiptarët është shumë më mirë të jetojnë
në një shtet më të madh e më të fortë sesa në dy shtete më
të dobëta, më të varfra", thotë akademiku Qosja, gjatë
një interviste ekskluzive për "Shqip". Në këtë intervistë,
ai flet për Kosovën e pas 17 shkurtit, sfidat që e presin
shtetin e ri, por edhe rreziqet e jashtme e të brendshme që
i kanosen, qëndrimin e deritanishëm të Maqedonisë dhe
Malit të Zi, por edhe të Rusisë, të cilin e konsideron "tregti
politike", punën e qeverisë "Thaçi", pozicionin e hershëm
e të tanishëm të Shqipërisë etj.
Profesor, Kosova e shpalli pavarësinë e
saj më 17 shkurt të këtij viti. Çfarë prisni pas
kësaj?
Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës shtet më 17
shkurt, pres që Kosova të bëhet vërtet shtet, të funksionojë
si shtet i pavarur. Nëse i emërtojmë gjërat saktë,
siç janë, do ta themi se Kosova është e pavarur vetëm
nga Serbia, ndërsa vazhdon të jetë një lloj protektorati,
por tani jo më i Kombeve të Bashkuara, po, kryesisht, i
Bashkimit Evropian. Po, mirë, kjo e vërtetë, tani për tani,
nuk do të duhej të na e prishte qejfin posaçërisht. Sovranitetet
tradicionale të të vegjëlve kanë marrë fund
në botën gjithnjë e më të globalizuar.
Gati 7 muaj pas shpalljes së pavarësisë
kanë filluar problemet e para: rikonfigurimi i
UNMIK-ut, misioni EULEX dhe përplasjet
me Zanierin, kërkesat për negociata të reja
Beograd-Prishtinë dhe beteja e vazhdueshme
diplomatike e Serbisë për të bllokuar procesin
e njohjes së shtetit të pavarur të Kosovës.
Ç‘po ndodh kështu? Pse kaq probleme?
Ishin të pritshme reagime të tilla. Si e parashikoni
situatën më tej?
Meqenëse e njoh, besoj, çështjen e Kosovës jo vetëm
nga ana politike, por edhe nga ana e historisë dhe e
kulturës; meqenëse e njoh, besoj, çështjen e Kosovës
në raportin me Serbinë, Malin e Zi, Maqedoninë dhe
Shqipërinë, nuk do të thosha se Kosova ka hasur në aq
shumë probleme pas shpalljes së pavarësisë. Nuk
bëhet lehtë shteti. Dhe, Kosova nuk është shpallur lehtë
shtet dhe nuk është reale të pritet që, vërtet, të
bëhet lehtë shtet. Ka më vështirë dhe ka më keq. Po të
mos ishin SHBA-të, problemet, me të cilat do të ballafaqohej
Kosova e shpallur shtet, do të ishin shumë
herë më të mëdha. Dhe, të gjitha këto, pra, nuk duhet
të na befasojnë, kurse të na dëshpërojnë - kurrsesi.
Para 17 shkurtit, ndarja e Kosovës po konsiderohej
gjithnjë e më shumë si një variant
i mundshëm. Për fat të mirë, nuk ndodhi. Por
tani rreziku duket sikur është shtuar: protesta
të serbëve në Mitrovicë, pushtime institucionesh
zyrtare, zëra për krijimin e një grupi
serb brenda strukturave shtetërore të sigurisë
etj. Ç‘duhet të bëjmë për ta shmangur
përgjithmonë një rrezik të tillë?
Nocioni ndarje nuk e ka më kuptimin që e kishte
deri tani. Eshtë bërë nocion disi i përbërë. Mund të
flitet për një ndarje të brendshme dhe një ndarje të
jashtme. Enklavat serbe brenda Kosovës bëjnë jetë
shoqërore, politike dhe administrative pothuajse
ndaras pjesës tjetër të Kosovës. Mitrovica Veriore, që
nga ditët e para pas Luftës, është e shkëputur prej
Kosovës! Shtërpca po përpiqet të bëhet si Mitrovica
Veriore. Çka do të thotë kjo? Do të thotë se Kosova jeton
e ndarë përbrenda. Dhe, më tej: do të thotë se
sovraniteti i mbikëqyrur, apo më qartë e thënë, sovraniteti
i sunduar i Kosovës tani nga Bashkimi Evropian
dhe SHBA-të nuk zbatohet plotësisht edhe mbi
enklavat serbe dhe Mitrovicën Veriore!
Sovraniteti i mbikëqyrur, i sunduar, i Kosovës në
gjithë territorin e saj do të zbatohej po të ishin më të
vendosur mbikëqyrësit e sovranitetit të Kosovës. Sa do
të zgjasë gjendja e sotme, nuk mund ta di. E di se Serbia
nuk do të lirohet as lehtë, as shpejt prej mitologjisë
mesjetare për Kosovën. Nuk e di si do të jetë raporti i
forcave në skenën politike botërore pas njëzet, tridhjetë
a pesëdhjetë vjetësh, por e di se historia nuk ka
marrë fund, dhe e di se rendi i tanishëm botëror nuk
është i përjetshëm, dhe e di se do të ketë edhe rende të
tjera botërore dhe, kam drojë, se në ndonjërin prej atyre
rendeve të mëvonshme botërore, po të ketë raport
të ndryshuar të forcave, në të cilin do të jenë të "shpërfillur"
shqiptarët, mund të jemi të detyruar të ballafaqohemi
prapë me Serbinë. Të mos e mendojmë
këtë, domethënë të jetojmë sot për sot, domethënë të
jetojmë pa shikim larghedhës dhe pa vizion për ardhmërinë
tonë. Po ju përsëris një pyetje që jua pata drejtuar
para shpalljes së pavarësisë: Ish-kryeministri
i Kosovës, Bajram Rexhepi, para do
kohësh propozoi shkëmbimin e pjesës veriore
të Mitrovicës me Luginën e Preshevës. Si
ju duket ky propozim? A është apo jo një
"pazar" i arsyeshëm?
Siç dihet, në çdo tregti marrin pjesë dy a më shumë
palë. Një "pazar" i tillë do të ishte i arsyeshëm, i leverdishëm
për ne, por jam i sigurt se nuk e pranon pala tjetër,
e cila mendon se do të mbajë edhe Mitrovicën Veriore,
edhe Luginën e Preshevës!
Të flasim pak për fqinjët më të afërt. Serbia,
ashtu siç pritej, nuk e njohu dhe nuk do
ta njohë, sikurse është shprehur, pavarësinë
e Kosovës. Por nuk e kanë njohur as
Maqedonia dhe Mali i Zi. Sipas jush, cilat
janë arsyet?
Kur dëgjoj se çka flitet në institucionet politike e
shtetërore në Tiranë dhe, pjesërisht, në Kosovë për
politikën e Malit të Zi dhe të Maqedonisë ndaj Kosovës
dhe Shqipërisë e, mandej, ndaj Serbisë dhe ishrepublikave
të tjera të ish-Jugosllavisë, më duket se
po dëgjoj njerëz që kanë zbritur prej Marsit, që nuk
kanë as dijen më të paktë për politikën e deridjeshme
të Malit të Zi e të Maqedonisë! Po nuk janë më shumë
se tetë-nëntë vjet që Mali i Zi dhe Maqedonia ishin
kundërshtare të zjarrta, të vendosura sa edhe Serbia,
të idesë së pavarësisë së Kosovës. Ishin kundërshtare
të zjarrta, të vendosura sa edhe Serbia, të kërkesave
të ish-udhëheqjes kosovare për rikthimin e autonomisë
së vitit 1974, mandej të kërkesave të lëvizjes studentore
për republikë brenda Jugosllavisë, mandej
të kërkesës për pavarësinë e Kosovës.
Do të thoni: kanë ndërruar? Po, do të përgjigjem: e
kanë ndërruar gjuhën. Tani edhe Mali i Zi, edhe Maqedonia
flasin me gjuhë tjetër për Kosovën dhe për Shqipërinë
shtetërore. Historia e re e Ballkanit dhe e
Evropës, pas rënies së komunizmit, i ka detyruar edhe
Malin e Zi, edhe Maqedoninë ta ndërrojnë gjuhën
politike, dhe vetë politikën; por nuk jam i sigurt se e
kanë ndërruar edhe zemrën. Retorika ndërrohet lehtë,
kurse zemra shumë vështirë. Për këtë arsye them: nuk
duhet të bëjmë ne trysni as mbi Malin e Zi, as mbi
Maqedoninë që ta njohin pavarësinë e Kosovës. Nuk
është kjo politikisht e mençme. Kosova e pavarur do të
jetë e pavarur edhe pa njohjen e tyre. Mirë është për ne
të na njohin, sepse i kemi fqinjë të parë dhe sepse atje
jetojnë bashkëkombës tanë, por le të na njohin kur ta
quajnë vetë të arsyeshme. Më në fund, edhe Mali i Zi,
edhe Maqedonia, edhe Greqia do ta njohin Kosovën jo
për shkak të Kosovës, jo për shkak të Shqipërisë a shqiptarëve,
po për shkak të vetes. Kështu, për fatin tonë,
i ka sjellë punët historia e re. Dhe, ky fat nuk do të duhej
të na bënte shumë kërkues ndaj fqinjëve. Të mos e
harrojmë atë të popullit: mos u kapardis kur të shkojnë
punët mirë dhe mos u lig kur të shkojnë keq!
Po Rusia, pse vazhdon të këmbëngulë
në veton e saj, edhe tani që Kosova e ka
shpallur pavarësinë dhe e kanë njohur gati
50 shtete?
Shpresonit në ndonjë ndryshim të mundshëm
pas rokadës Putin- Medvedev?
Rusia është shtet i madh, e shtet i fortë dhe politika
e jashtme, madje, as e brendshme, e shteteve të tilla të
mëdha e të forta nuk ndryshon as lehtë, as shpejt. Ato
bëjnë politikë të vijave të gjata, historike. Politikën e
ndërrojnë lehtë e shpejt shtetet e vogla, të cilat jeta i
shtrëngon të ndërrojnë fytyrën shpesh. Rusia është
vëllai i madh i Serbisë dhe, siç është parë, nuk e ka
harruar dhe nuk do ta harrojë vëllazërinë. Po nuk është
kjo e vetmja arsye pse Rusia nuk e njeh Kosovën: arsye
për këtë janë edhe interesat e saj gjeopolitike. Arsyen
e dytë, pse nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, Rusia e
tregoi shumë shpejt në politikën ndaj Gjeorgjisë - në
Osetinë e Jugut e në Abkhazi. Tani, mbasi e njohu pavarësinë
e Osetisë së Jugut dhe të Abkhazisë, Rusia do
të duhej ta njihte pavarësinë e Kosovës. Nuk e bën këtë,
ndoshta, pa qenë e sigurt se vendet perëndimore do t‘i
njohin Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë. Tregti politike.
A ka rreziqe që i kanosen shtetit të ri të
Kosovës? Nëse po, ç‘rreziqe janë dhe si mund
të shmangen?
Më sipër fola për rreziqet që i vijnë dhe mund të
vazhdojnë t‘i vijnë Kosovës shtet prej Serbisë, prej
Mitrovicës Veriore dhe prej enklavave serbe, në qoftë
se nuk e pranojnë bashkëjetesën qytetare në Kosovë.
Këto rreziqe ne mund t‘i shmangim mbi të gjitha në
bashkëpunim me SHBA-të dhe Bashkimin Evropian.
Por, janë edhe disa rreziqe që Kosovës mund t‘i vijnë
prej vetvetes. Me rreziqet e këtilla ne, zakonisht, nuk
merremi dhe nuk dëshirojmë të dëgjojmë të flitet për
to. Historia ka dëshmuar se rreziqet e brendshme për
një shtet shpesh mund të jenë më shkatërruese se të
jashtmet. I frikësohem shumë shtetit të kalbur përbrenda:
të kalbur sidomos në pikëpamje morale, në
pikëpamje shpirtërore, në pikëpamje kulturore, në
pikëpamje juridike. I frikësohem shumë njeriut të pandërgjegje,
njeriut të papërgjegjshëm në pushtet. I frikësohem
shumë njeriut me mendje të rrudhur në pushtet.
I frikësohet shumë njeriut primitiv në pushtet, që
nuk sheh tjetërkënd pos të vetëve. I frikësohem
shumë, sidomos, mafies politike në pushtet. Politika
është kimi prishëse dhe, në të lehtë e shpejt prishen
kur e kur edhe të qëndrueshmit e lëre më të gatshmit
për prishje. Parandalimi i prishjeve të brendshme nuk
është i lehtë, kurse shërimi prej tyre tepër, tepër i kushtueshëm.
Ndihmona, Zot!
Si mund të shmangen këto rreziqe të brendshme?
Besoj se shmangen: me funksionimin e shtetit të së
drejtës; me parandalimin e mundësive për privatizimin
e shtetit; me një politikë sociale sa më të drejtë;
me largimin prej politikës të të korruptuarve dhe të
atyre që duan të bëjnë politikë shtetërore me farefis,
me miq, me servilë, me grupe mafioze!
Kosova ka tashmë Presidentin, Parlamentin,
Kryeministrin dhe Qeverinë, bashkë
me institucionet e tjera shtetërore. Si e
vlerësoni punën e tyre të deritanishme? Po
situata politike mos duket si e qetë apo
është, vërtet, e tillë?
Institucionet shtetërore të Kosovës, që kanë dalë
nga zgjedhjet e fundit (e këto ishin zgjedhje në të cilat
fituan ata që duhej të fitonin: çlirimtarët e Kosovës) siç
po shihet i kanë filluar disa nisma që kanë ngjallur
shpresa te qytetarët. Kanë filluar të veprojnë kundër
disa të këqijave që kanë lëshuar rrënjë të thella në
politikën, në ekonominë, në administratën tonë: e
kanë filluar betejën kundër krimit të organizuar, korrupsionit,
hajnisë, plaçkitjes. Kanë filluar të mendojnë
për trajtim tjetër, më normal të arsimit, shëndetësisë, e
mund të presim të fillojnë të mendojnë për trajtim më
normal, ndryshe, edhe të shkencës dhe të kulturës. Por,
a do të kenë mjaft kondicion? A do ta çojnë deri në fund
betejën kundër këtyre të këqijave - e kjo është çështje
tjetër. Do të shihet. E, për Kosovën dhe për ta është
tepër e rëndësishme ta çojnë deri në fund këtë betejë,
t‘i çojnë atje ku e kanë vendin të korruptuarit, hajnat,
shpërdoruesit e detyrës. Është e rëndësishme që ekonominë,
kulturën, shkencën, arsimin ta çlirojnë prej
disa grupeve mafioze, që veprojnë si dorë e zgjatur e
disa zyrtarëve dhe disa drejtuesve në institucione të
larta të ekonomisë të shkencës, të arsimit e të kulturës.
Është e rëndësishme ta privojnë pushtetarin dhe,
në përgjithësi, nomenklaturën politike dhe shtetërore
prej privilegjeve, që ia ka krijuar ajo vetes gjatë tetë
viteve të shkuara. Është e rëndësishme që Qeveria, Kuvendi,
t‘i kenë duart e pastra dhe duarpastër të dalin
para popullit dhe para të huajve. A do të ngjajë kjo - do
të shohim. Uroj të mos kemi nevojë të mendojmë, të
flasim e të shkruajmë për këta të sotmit, si për ata që i
bënë shpurat e veta nga pesëdhjetë metra të gjata, që
deshën ta bëjnë Kosovën me Shtëpi të bardhë, si ajo e
Titos në Beograd, që deshën ta bëjnë Kosovën me
Ditën e Presidentit, siç ishte Dita e stafetës së Titos, si
ata që deshën funksionarëve t‘u bëjnë pallatin e
punës, të pushimeve e të luksit në Gërmi, si ata që me
mjetet publike të Kosovës bënë shtëpi për vete që,
mandej, me para publike e zgjeruan edhe më, si ata që
duke shpërdorur detyrën u bënë shpejt e lehtë pasanikë
të mëdhenj në kushtet e Kosovës së varfër. Në politikë,
si edhe në çdo punë tjetër, është e rëndësishme si
e fillon; por edhe më e rëndësishme është si e vazhdon
dhe e përfundon punën. Do të shohim si do ta vazhdojnë
këta që e filluan mirë. I sigurt nuk jam plotësisht
në pastërtinë e vazhdimit të tyre.
Cila është e ardhmja e shtetit të Kosovës
në raport jo vetëm me Shqipërinë, por edhe
me Maqedoninë, Serbinë apo dhe Malin e Zi,
duke pasur parasysh se në këto vende jetojnë
shumë shqiptarë?
Marrëdhëniet e Kosovës dhe të Shqipërisë, të Shqipërisë
dhe Kosovës, janë një çështje e veçantë.
Çfarë do të jenë marrëdhëniet midis tyre, çfarë cilësie
dhe çfarë qëllimi historik do të kenë ato marrëdhënie
duhet të mendojnë bashkë klasa e tyre politike dhe
intelektuale - të mendojnë dhe të vendosin në pajtim
me vullnetin e popullit të tyre. Marrëdhëniet e
Kosovës me Maqedoninë, me Malin e Zi dhe me
Serbinë nuk varen vetëm prej Kosovës po dhe prej
Maqedonisë, Malit të Zi dhe Serbisë, si dhe prej shqiptarëve
që jetojnë në këto shtete. Koha e ardhshme
mund të sjellë shikime të reja, qëllime të reja
dhe marrëdhënie të reja në Ballkan. Mund të mendohet
se ndryshimet gjeopolitike në Ballkan nuk
kanë marrë fund; rikonstruktimi i hapësirës ballkanike,
duket, mund të vazhdojë ende.
A na duhet një platformë e veprimit ndërshqiptar
dhe e integrimit të faktorit shqiptar
në Ballkan?
Nuk ka dyshim se rrethanat ndërkombëtare në
fund të shekullit XX dhe, tani, në fillim të shekullit XXI
e kanë favorizuar dhe vazhdojnë ta favorizojnë faktorin
shqiptar. Kjo kohë i ka sjellë popullit shqiptar mundësi
që nuk i ka pasur prej shekullit XV e këndej. Do t‘i
shfrytëzojnë shqiptarët këto mundësi për t‘u konsoliduar
si komb, për t‘u zhvilluar, për të përparuar, për t‘u
rritur në pikëpamje politike, ekonomike, kulturore dhe
qytetëruese - për t‘u bërë një komb, vërtet, modern,
varet shumë, shumë prej tyre. Kemi njerëz mendjeshkurtër
që faktorin shqiptar, dhe Kombin shqiptar, duan
ta fragmentarizojnë, por kemi edhe njerëz me shikime
të tjera, historike. Pa politikë të integrimit të faktorit shqiptar
këto mundësi nuk do të shfrytëzohen. Eshtë e
vërtetë se në Kosovë, më hapur se në Shqipërinë shtetërore,
po rritet grupi i separatistëve, që synon t‘i largojë
sa më shumë shqiptarët e Kosovës me ata të Shqipërisë.
Në disa fakultete, në Akademinë e Shkencave
e të Arteve të Kosovës e në disa institucione kulturore
veprojnë disa vetje që e kanë gjetur edhe realizimin
intelektual, edhe leverdinë në atë separatizëm brenda
kombit shqiptar. Ç‘është e vërteta, këtë ideologji të
tyre paramoderne, prapakthyese, e nxisin disa qarqe
të jashtme dhe, duket, ndonjë ambasadë në Prishtinë.
Mund të jetë se edhe institucionet shtetërore të Kosovës
përjetojnë trysni për t‘i ndarë edhe kombëtarisht
Kosovën e Shqipërinë!
Nuk keni hezituar të shpreheni mbi bashkimin
e shqiptarëve, e më konkretisht të Kosovës
me Shqipërinë. Po ju citoj: "Do të
ndodhë një ditë, sado që po shtohet numri i
feudalëve dhe i bujkrobërve të tyre, që e
kundërshtojnë deri në vetëmohim një ide të
tillë". I qëndroni ende këtij mendimi dhe
pse? Më mirë dy shtete shqiptare në rajon
apo një dhe më i madh e më i fortë?
Si të mos e kem edhe më tej, gjithnjë, këtë mendim.
Është interes historik, është interes jetësor, është interes
ekonomik, është interes i përgjithshëm i shqiptarëve
që të bashkohet Kosova me Shqipërinë. Për
shqiptarët është shumë më mirë që të jetojnë në një
shtet më të madh e më të fortë sesa në dy shtete më të
dobëta, më të varfra. Kjo është më e pranueshme, besoj,
edhe për fqinjët ballkanikë. Më në fund, Kosova
gjithmonë, deri në vitin 1912, i ka takuar asaj tërësie
gjeografike dhe etnike që është quajtur Shqipëri. Vetëm
ashtu, të bashkuar, shqiptarët bëhen, vërtet, të zhvilluar,
të fortë, në Ballkan. Vetëm ashtu ata do të mund të
arrijnë që të shtojnë vlerat e tyre të përgjithshme dhe
të lirohen prej të këqijave. Kosova do ta lironte Shqipërinë
prej të këqijave tipike për të, e Shqipëria Kosovën
prej të këqijave tipike për Kosovën.
Normalisht, Plani i Ahtisarit u konsiderua
dhe, siç po duket, konsiderohet ende i mirë.
Por seç kanë filluar të dalin ca probleme të
vogla. A mund të kishim një më të mirë se ai?
LëvizjaVetëvendosja i ka bërë një përimtim të bindshëm
dhe në pjesën më të madhe të pikave plotësisht
të drejtë atij Plani. Ai është Plan që e lejon federalizmin
apo, madje, konfederalizimin e Kosovës. E
federalizimi a konfederalizimi i Kosovës nuk do parë
si ai i Zvicrës. Ky i Kosovës është plot me rreziqe për
nesër. Kjo domethënë se mund të kishim një plan më
të mirë se ai. Po, siç dihet, Ahtisari nuk e kishte lehtë:
prej tij pritej të bënte një Plan që do t‘i bënte qejfin
krejt botës dhe babait!
Sigurisht, për interesa dhe arsye të ndryshme,
ka spikatur roli i SHBA dhe i Evropës
në përkrahje të pavarësisë. Analistë të
shumtë po vërejnë një tërheqje disi të pashprehur
të Shteteve të Bashkuara dhe angazhim
paksa të dukshëm të institucioneve
evropiane. Pse ky ndryshim rolesh?
Kosova është në Evropë dhe një ditë, të shpresojmë
jo shumë vonë, do të pranohet në Evropën e Bashkuar.
Tani mbasi në pjesën më të madhe është kryer puna,
është kryer në radhë të parë në sajë të Shteteve të Bashkuara
të Amerikës, ato - SHBA-të mund t‘i lënë më
shumë mbikëqyrje, e kjo mbikëqyrje do të thotë sovranitet,
Evropës në Kosovë. Por faktori amerikan, politika
amerikane, mbetet këtu edhe nëse zvogëlohet
prania e amerikanëve në Kosovë. Nuk i mendoj mirë
punët e Ballkanit pa Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
"Midis pavarësisë e pushtetit, Berisha zgjodhi rrugën e dytë"
Qosja: Meidani dhe Godo, jashtëzakonisht parimorë
Shqipëria ka pasur një rol jo fort të ekspozuar
ndaj çështjes së Kosovës. E ka mbështetur
fort, por duke dashur të mos krijojë probleme,
ka mbajtur qëndrim të moderuar. I pyetur
se si i duket pozicionimi i Shqipërisë përballë Kosovës
dhe ç‘mbetet për t‘u përmirësuar midis nesh,
akademiku Qosja përgjigjet:
Çka ka më të vetëkuptueshme se populli shqiptar
në Shqipëri ta dëshirojë dhe ta mbështesë
pavarësinë e Kosovës. Dhe, kjo është politikisht
dhe moralisht e arsyeshme, e natyrshme,
e domosdoshme. Ashtu e ka përkrahur
lirinë e vëllezërve të vet. Dhe, ashtu përkrahet
një zgjidhje politike kombëtare në Ballkan, me
të cilët përmbushen interesa jetësore, historike,
të përshtatshme dhe të ardhshme të
popullit shqiptar në Kosovë, të popullit shqiptar
në Shqipëri dhe të popullit shqiptar në
Maqedoni, në Mal të Zi e në diasporë.
Përkrahja e Shqipërisë ndaj Kosovës dhe pavarësisë
së saj është shprehur fuqishëm, sidomos
në prag të Luftës dhe, mandej, gjatë
Luftës. Pa Shqipërinë nuk do të mund të bëhej
lufta çlirimtare në Kosovë, pa dyshim, dhe pa
Shqipërinë nuk do të mund të mbahej UÇK-ja.
Të gjitha këto që thashë nuk duan të thonë,
ndërkaq, se forcat politike, në Shqipëri, të
rreshtuara njëra kundër tjetrës në luftën politike
për pushtet, nuk kanë treguar dobësi, më
të vogla a më të mëdha në qëndrimet ndaj Kosovës,
të cilat në shkencën historike do të
shpjegohen në të ardhmen. E di, personalisht,
se ish-kryetari i Shqipërisë, Rexhep Meidani,
kryetar i Shqipërisë në çastet vendimtare për
luftën në Kosovë dhe për pavarësinë e Kosovës,
dhe kryetari i Këshillit për Politikë të Jashtme
të Kuvendit të Shqipërisë, Sabri Godo,
ishin jashtëzakonisht parimorë dhe të
palëkundshëm, të pakompromis në
përkrahjen politike, diplomatike dhe tjetër të
Kosovës e të luftës së saj. Dhe, e di, personalisht
se ish-kryetari i Shqipërisë, Sali Berisha,
ka bërë shumë varavinga në politikën e tij ndaj
Kosovës dhe lëvizjes kombëtare në Kosovë
dhe këto varavinga të tij, për të cilat kam shkruar
(në librin Fjalor demokratik) kushtëzoheshin
prej luftës së tij për pushtet në Shqipëri.
Jo njëherë ai e ka varrosur idenë e pavarësisë
së Kosovës, i bindur se ashtu po
përkrahej e lavdërohej prej disa faktorësh
ndërkombëtarë. E kam të ruajtur deklaratën e
Lordit Kerington, në të cilën ai theksonte: Shqipëria
ka kryetarin që është kundër kërkesave
për pavarësi të Kosovës, sepse ato kërkesa
nuk i përkrahin as faktorët ndërkombëtarë!
Kush nuk e di sot se ky ish-kryetar i Shqipërisë
e furnizonte Serbinë e Millosheviçit me naftë
kur OKB-ja e kishte vënë në bllokadë dhe kush
s‘e di se ai ishte kundër Konferencës së Rambujesë.
Dhe kundër bombardimeve! E të mos
flas tani për disa veprime të tij nëntokësore, për
të cilat është marrë vesh tani vonë.
Unë, natyrisht, nuk e them se ai ishte deri
në fund kundër pavarësisë së Kosovës, por
them se midis pavarësisë së Kosovës dhe pushtetit
të tij në Shqipëri, ai zgjidhte të dytën!
Me pyesni se çfarë më duket pozicionimi i
Shqipërisë përballë Kosovës sot? Eshtë pozicionim,
kryesisht, i dëshiruar. Po të mos harrojmë:
edhe sot, si deri sot, pozicionimi i Shqipërisë
shtetërore ndaj Kosovës varet nga politika
amerikane dhe evropiane ndaj Kosovës.
Çfarë ka për të përmirësuar midis nesh?
Shumë. Shumë. Shqipëria dhe Kosova nuk e
kanë përcaktuar ende në asnjë pikë politikën e
ndërsjellë ndaj ardhmërisë së tyre. Po, kjo është
një temë e madhe, për të cilën duhen organizuar
debate në media dhe tubime shkencore.
Vijon në numrin e ardhshëm
gazeta-shqip.com/artikull.php?id=50056
EKSKLUZIVE/ Akademiku i njohur flet për Kosovën e pas 17 shkurtit, sfidat e rreziqet: Maqedonia dhe Mali i Zi kanë ndërruar politikën, jo zemrën
URIM BAJRAMI
Ka guxuar edhe më parë të flasë për nevojën e
bashkimit të Kosovës me Shqipërinë, por kësaj
radhe, ai rendit të gjitha arsyet pse duhet të
ndodhë ky bashkim. Akademiku i njohur, Rexhep
Qosja, thotë se është në interesin e përgjithshëm të
shqiptarëve të bashkohet Kosova me Shqipërinë. Madje,
sipas tij, kjo është më e pranueshme edhe për fqinjët ballkanikë.
"Për shqiptarët është shumë më mirë të jetojnë
në një shtet më të madh e më të fortë sesa në dy shtete më
të dobëta, më të varfra", thotë akademiku Qosja, gjatë
një interviste ekskluzive për "Shqip". Në këtë intervistë,
ai flet për Kosovën e pas 17 shkurtit, sfidat që e presin
shtetin e ri, por edhe rreziqet e jashtme e të brendshme që
i kanosen, qëndrimin e deritanishëm të Maqedonisë dhe
Malit të Zi, por edhe të Rusisë, të cilin e konsideron "tregti
politike", punën e qeverisë "Thaçi", pozicionin e hershëm
e të tanishëm të Shqipërisë etj.
Profesor, Kosova e shpalli pavarësinë e
saj më 17 shkurt të këtij viti. Çfarë prisni pas
kësaj?
Pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës shtet më 17
shkurt, pres që Kosova të bëhet vërtet shtet, të funksionojë
si shtet i pavarur. Nëse i emërtojmë gjërat saktë,
siç janë, do ta themi se Kosova është e pavarur vetëm
nga Serbia, ndërsa vazhdon të jetë një lloj protektorati,
por tani jo më i Kombeve të Bashkuara, po, kryesisht, i
Bashkimit Evropian. Po, mirë, kjo e vërtetë, tani për tani,
nuk do të duhej të na e prishte qejfin posaçërisht. Sovranitetet
tradicionale të të vegjëlve kanë marrë fund
në botën gjithnjë e më të globalizuar.
Gati 7 muaj pas shpalljes së pavarësisë
kanë filluar problemet e para: rikonfigurimi i
UNMIK-ut, misioni EULEX dhe përplasjet
me Zanierin, kërkesat për negociata të reja
Beograd-Prishtinë dhe beteja e vazhdueshme
diplomatike e Serbisë për të bllokuar procesin
e njohjes së shtetit të pavarur të Kosovës.
Ç‘po ndodh kështu? Pse kaq probleme?
Ishin të pritshme reagime të tilla. Si e parashikoni
situatën më tej?
Meqenëse e njoh, besoj, çështjen e Kosovës jo vetëm
nga ana politike, por edhe nga ana e historisë dhe e
kulturës; meqenëse e njoh, besoj, çështjen e Kosovës
në raportin me Serbinë, Malin e Zi, Maqedoninë dhe
Shqipërinë, nuk do të thosha se Kosova ka hasur në aq
shumë probleme pas shpalljes së pavarësisë. Nuk
bëhet lehtë shteti. Dhe, Kosova nuk është shpallur lehtë
shtet dhe nuk është reale të pritet që, vërtet, të
bëhet lehtë shtet. Ka më vështirë dhe ka më keq. Po të
mos ishin SHBA-të, problemet, me të cilat do të ballafaqohej
Kosova e shpallur shtet, do të ishin shumë
herë më të mëdha. Dhe, të gjitha këto, pra, nuk duhet
të na befasojnë, kurse të na dëshpërojnë - kurrsesi.
Para 17 shkurtit, ndarja e Kosovës po konsiderohej
gjithnjë e më shumë si një variant
i mundshëm. Për fat të mirë, nuk ndodhi. Por
tani rreziku duket sikur është shtuar: protesta
të serbëve në Mitrovicë, pushtime institucionesh
zyrtare, zëra për krijimin e një grupi
serb brenda strukturave shtetërore të sigurisë
etj. Ç‘duhet të bëjmë për ta shmangur
përgjithmonë një rrezik të tillë?
Nocioni ndarje nuk e ka më kuptimin që e kishte
deri tani. Eshtë bërë nocion disi i përbërë. Mund të
flitet për një ndarje të brendshme dhe një ndarje të
jashtme. Enklavat serbe brenda Kosovës bëjnë jetë
shoqërore, politike dhe administrative pothuajse
ndaras pjesës tjetër të Kosovës. Mitrovica Veriore, që
nga ditët e para pas Luftës, është e shkëputur prej
Kosovës! Shtërpca po përpiqet të bëhet si Mitrovica
Veriore. Çka do të thotë kjo? Do të thotë se Kosova jeton
e ndarë përbrenda. Dhe, më tej: do të thotë se
sovraniteti i mbikëqyrur, apo më qartë e thënë, sovraniteti
i sunduar i Kosovës tani nga Bashkimi Evropian
dhe SHBA-të nuk zbatohet plotësisht edhe mbi
enklavat serbe dhe Mitrovicën Veriore!
Sovraniteti i mbikëqyrur, i sunduar, i Kosovës në
gjithë territorin e saj do të zbatohej po të ishin më të
vendosur mbikëqyrësit e sovranitetit të Kosovës. Sa do
të zgjasë gjendja e sotme, nuk mund ta di. E di se Serbia
nuk do të lirohet as lehtë, as shpejt prej mitologjisë
mesjetare për Kosovën. Nuk e di si do të jetë raporti i
forcave në skenën politike botërore pas njëzet, tridhjetë
a pesëdhjetë vjetësh, por e di se historia nuk ka
marrë fund, dhe e di se rendi i tanishëm botëror nuk
është i përjetshëm, dhe e di se do të ketë edhe rende të
tjera botërore dhe, kam drojë, se në ndonjërin prej atyre
rendeve të mëvonshme botërore, po të ketë raport
të ndryshuar të forcave, në të cilin do të jenë të "shpërfillur"
shqiptarët, mund të jemi të detyruar të ballafaqohemi
prapë me Serbinë. Të mos e mendojmë
këtë, domethënë të jetojmë sot për sot, domethënë të
jetojmë pa shikim larghedhës dhe pa vizion për ardhmërinë
tonë. Po ju përsëris një pyetje që jua pata drejtuar
para shpalljes së pavarësisë: Ish-kryeministri
i Kosovës, Bajram Rexhepi, para do
kohësh propozoi shkëmbimin e pjesës veriore
të Mitrovicës me Luginën e Preshevës. Si
ju duket ky propozim? A është apo jo një
"pazar" i arsyeshëm?
Siç dihet, në çdo tregti marrin pjesë dy a më shumë
palë. Një "pazar" i tillë do të ishte i arsyeshëm, i leverdishëm
për ne, por jam i sigurt se nuk e pranon pala tjetër,
e cila mendon se do të mbajë edhe Mitrovicën Veriore,
edhe Luginën e Preshevës!
Të flasim pak për fqinjët më të afërt. Serbia,
ashtu siç pritej, nuk e njohu dhe nuk do
ta njohë, sikurse është shprehur, pavarësinë
e Kosovës. Por nuk e kanë njohur as
Maqedonia dhe Mali i Zi. Sipas jush, cilat
janë arsyet?
Kur dëgjoj se çka flitet në institucionet politike e
shtetërore në Tiranë dhe, pjesërisht, në Kosovë për
politikën e Malit të Zi dhe të Maqedonisë ndaj Kosovës
dhe Shqipërisë e, mandej, ndaj Serbisë dhe ishrepublikave
të tjera të ish-Jugosllavisë, më duket se
po dëgjoj njerëz që kanë zbritur prej Marsit, që nuk
kanë as dijen më të paktë për politikën e deridjeshme
të Malit të Zi e të Maqedonisë! Po nuk janë më shumë
se tetë-nëntë vjet që Mali i Zi dhe Maqedonia ishin
kundërshtare të zjarrta, të vendosura sa edhe Serbia,
të idesë së pavarësisë së Kosovës. Ishin kundërshtare
të zjarrta, të vendosura sa edhe Serbia, të kërkesave
të ish-udhëheqjes kosovare për rikthimin e autonomisë
së vitit 1974, mandej të kërkesave të lëvizjes studentore
për republikë brenda Jugosllavisë, mandej
të kërkesës për pavarësinë e Kosovës.
Do të thoni: kanë ndërruar? Po, do të përgjigjem: e
kanë ndërruar gjuhën. Tani edhe Mali i Zi, edhe Maqedonia
flasin me gjuhë tjetër për Kosovën dhe për Shqipërinë
shtetërore. Historia e re e Ballkanit dhe e
Evropës, pas rënies së komunizmit, i ka detyruar edhe
Malin e Zi, edhe Maqedoninë ta ndërrojnë gjuhën
politike, dhe vetë politikën; por nuk jam i sigurt se e
kanë ndërruar edhe zemrën. Retorika ndërrohet lehtë,
kurse zemra shumë vështirë. Për këtë arsye them: nuk
duhet të bëjmë ne trysni as mbi Malin e Zi, as mbi
Maqedoninë që ta njohin pavarësinë e Kosovës. Nuk
është kjo politikisht e mençme. Kosova e pavarur do të
jetë e pavarur edhe pa njohjen e tyre. Mirë është për ne
të na njohin, sepse i kemi fqinjë të parë dhe sepse atje
jetojnë bashkëkombës tanë, por le të na njohin kur ta
quajnë vetë të arsyeshme. Më në fund, edhe Mali i Zi,
edhe Maqedonia, edhe Greqia do ta njohin Kosovën jo
për shkak të Kosovës, jo për shkak të Shqipërisë a shqiptarëve,
po për shkak të vetes. Kështu, për fatin tonë,
i ka sjellë punët historia e re. Dhe, ky fat nuk do të duhej
të na bënte shumë kërkues ndaj fqinjëve. Të mos e
harrojmë atë të popullit: mos u kapardis kur të shkojnë
punët mirë dhe mos u lig kur të shkojnë keq!
Po Rusia, pse vazhdon të këmbëngulë
në veton e saj, edhe tani që Kosova e ka
shpallur pavarësinë dhe e kanë njohur gati
50 shtete?
Shpresonit në ndonjë ndryshim të mundshëm
pas rokadës Putin- Medvedev?
Rusia është shtet i madh, e shtet i fortë dhe politika
e jashtme, madje, as e brendshme, e shteteve të tilla të
mëdha e të forta nuk ndryshon as lehtë, as shpejt. Ato
bëjnë politikë të vijave të gjata, historike. Politikën e
ndërrojnë lehtë e shpejt shtetet e vogla, të cilat jeta i
shtrëngon të ndërrojnë fytyrën shpesh. Rusia është
vëllai i madh i Serbisë dhe, siç është parë, nuk e ka
harruar dhe nuk do ta harrojë vëllazërinë. Po nuk është
kjo e vetmja arsye pse Rusia nuk e njeh Kosovën: arsye
për këtë janë edhe interesat e saj gjeopolitike. Arsyen
e dytë, pse nuk e njeh pavarësinë e Kosovës, Rusia e
tregoi shumë shpejt në politikën ndaj Gjeorgjisë - në
Osetinë e Jugut e në Abkhazi. Tani, mbasi e njohu pavarësinë
e Osetisë së Jugut dhe të Abkhazisë, Rusia do
të duhej ta njihte pavarësinë e Kosovës. Nuk e bën këtë,
ndoshta, pa qenë e sigurt se vendet perëndimore do t‘i
njohin Osetinë e Jugut dhe Abkhazinë. Tregti politike.
A ka rreziqe që i kanosen shtetit të ri të
Kosovës? Nëse po, ç‘rreziqe janë dhe si mund
të shmangen?
Më sipër fola për rreziqet që i vijnë dhe mund të
vazhdojnë t‘i vijnë Kosovës shtet prej Serbisë, prej
Mitrovicës Veriore dhe prej enklavave serbe, në qoftë
se nuk e pranojnë bashkëjetesën qytetare në Kosovë.
Këto rreziqe ne mund t‘i shmangim mbi të gjitha në
bashkëpunim me SHBA-të dhe Bashkimin Evropian.
Por, janë edhe disa rreziqe që Kosovës mund t‘i vijnë
prej vetvetes. Me rreziqet e këtilla ne, zakonisht, nuk
merremi dhe nuk dëshirojmë të dëgjojmë të flitet për
to. Historia ka dëshmuar se rreziqet e brendshme për
një shtet shpesh mund të jenë më shkatërruese se të
jashtmet. I frikësohem shumë shtetit të kalbur përbrenda:
të kalbur sidomos në pikëpamje morale, në
pikëpamje shpirtërore, në pikëpamje kulturore, në
pikëpamje juridike. I frikësohem shumë njeriut të pandërgjegje,
njeriut të papërgjegjshëm në pushtet. I frikësohem
shumë njeriut me mendje të rrudhur në pushtet.
I frikësohet shumë njeriut primitiv në pushtet, që
nuk sheh tjetërkënd pos të vetëve. I frikësohem
shumë, sidomos, mafies politike në pushtet. Politika
është kimi prishëse dhe, në të lehtë e shpejt prishen
kur e kur edhe të qëndrueshmit e lëre më të gatshmit
për prishje. Parandalimi i prishjeve të brendshme nuk
është i lehtë, kurse shërimi prej tyre tepër, tepër i kushtueshëm.
Ndihmona, Zot!
Si mund të shmangen këto rreziqe të brendshme?
Besoj se shmangen: me funksionimin e shtetit të së
drejtës; me parandalimin e mundësive për privatizimin
e shtetit; me një politikë sociale sa më të drejtë;
me largimin prej politikës të të korruptuarve dhe të
atyre që duan të bëjnë politikë shtetërore me farefis,
me miq, me servilë, me grupe mafioze!
Kosova ka tashmë Presidentin, Parlamentin,
Kryeministrin dhe Qeverinë, bashkë
me institucionet e tjera shtetërore. Si e
vlerësoni punën e tyre të deritanishme? Po
situata politike mos duket si e qetë apo
është, vërtet, e tillë?
Institucionet shtetërore të Kosovës, që kanë dalë
nga zgjedhjet e fundit (e këto ishin zgjedhje në të cilat
fituan ata që duhej të fitonin: çlirimtarët e Kosovës) siç
po shihet i kanë filluar disa nisma që kanë ngjallur
shpresa te qytetarët. Kanë filluar të veprojnë kundër
disa të këqijave që kanë lëshuar rrënjë të thella në
politikën, në ekonominë, në administratën tonë: e
kanë filluar betejën kundër krimit të organizuar, korrupsionit,
hajnisë, plaçkitjes. Kanë filluar të mendojnë
për trajtim tjetër, më normal të arsimit, shëndetësisë, e
mund të presim të fillojnë të mendojnë për trajtim më
normal, ndryshe, edhe të shkencës dhe të kulturës. Por,
a do të kenë mjaft kondicion? A do ta çojnë deri në fund
betejën kundër këtyre të këqijave - e kjo është çështje
tjetër. Do të shihet. E, për Kosovën dhe për ta është
tepër e rëndësishme ta çojnë deri në fund këtë betejë,
t‘i çojnë atje ku e kanë vendin të korruptuarit, hajnat,
shpërdoruesit e detyrës. Është e rëndësishme që ekonominë,
kulturën, shkencën, arsimin ta çlirojnë prej
disa grupeve mafioze, që veprojnë si dorë e zgjatur e
disa zyrtarëve dhe disa drejtuesve në institucione të
larta të ekonomisë të shkencës, të arsimit e të kulturës.
Është e rëndësishme ta privojnë pushtetarin dhe,
në përgjithësi, nomenklaturën politike dhe shtetërore
prej privilegjeve, që ia ka krijuar ajo vetes gjatë tetë
viteve të shkuara. Është e rëndësishme që Qeveria, Kuvendi,
t‘i kenë duart e pastra dhe duarpastër të dalin
para popullit dhe para të huajve. A do të ngjajë kjo - do
të shohim. Uroj të mos kemi nevojë të mendojmë, të
flasim e të shkruajmë për këta të sotmit, si për ata që i
bënë shpurat e veta nga pesëdhjetë metra të gjata, që
deshën ta bëjnë Kosovën me Shtëpi të bardhë, si ajo e
Titos në Beograd, që deshën ta bëjnë Kosovën me
Ditën e Presidentit, siç ishte Dita e stafetës së Titos, si
ata që deshën funksionarëve t‘u bëjnë pallatin e
punës, të pushimeve e të luksit në Gërmi, si ata që me
mjetet publike të Kosovës bënë shtëpi për vete që,
mandej, me para publike e zgjeruan edhe më, si ata që
duke shpërdorur detyrën u bënë shpejt e lehtë pasanikë
të mëdhenj në kushtet e Kosovës së varfër. Në politikë,
si edhe në çdo punë tjetër, është e rëndësishme si
e fillon; por edhe më e rëndësishme është si e vazhdon
dhe e përfundon punën. Do të shohim si do ta vazhdojnë
këta që e filluan mirë. I sigurt nuk jam plotësisht
në pastërtinë e vazhdimit të tyre.
Cila është e ardhmja e shtetit të Kosovës
në raport jo vetëm me Shqipërinë, por edhe
me Maqedoninë, Serbinë apo dhe Malin e Zi,
duke pasur parasysh se në këto vende jetojnë
shumë shqiptarë?
Marrëdhëniet e Kosovës dhe të Shqipërisë, të Shqipërisë
dhe Kosovës, janë një çështje e veçantë.
Çfarë do të jenë marrëdhëniet midis tyre, çfarë cilësie
dhe çfarë qëllimi historik do të kenë ato marrëdhënie
duhet të mendojnë bashkë klasa e tyre politike dhe
intelektuale - të mendojnë dhe të vendosin në pajtim
me vullnetin e popullit të tyre. Marrëdhëniet e
Kosovës me Maqedoninë, me Malin e Zi dhe me
Serbinë nuk varen vetëm prej Kosovës po dhe prej
Maqedonisë, Malit të Zi dhe Serbisë, si dhe prej shqiptarëve
që jetojnë në këto shtete. Koha e ardhshme
mund të sjellë shikime të reja, qëllime të reja
dhe marrëdhënie të reja në Ballkan. Mund të mendohet
se ndryshimet gjeopolitike në Ballkan nuk
kanë marrë fund; rikonstruktimi i hapësirës ballkanike,
duket, mund të vazhdojë ende.
A na duhet një platformë e veprimit ndërshqiptar
dhe e integrimit të faktorit shqiptar
në Ballkan?
Nuk ka dyshim se rrethanat ndërkombëtare në
fund të shekullit XX dhe, tani, në fillim të shekullit XXI
e kanë favorizuar dhe vazhdojnë ta favorizojnë faktorin
shqiptar. Kjo kohë i ka sjellë popullit shqiptar mundësi
që nuk i ka pasur prej shekullit XV e këndej. Do t‘i
shfrytëzojnë shqiptarët këto mundësi për t‘u konsoliduar
si komb, për t‘u zhvilluar, për të përparuar, për t‘u
rritur në pikëpamje politike, ekonomike, kulturore dhe
qytetëruese - për t‘u bërë një komb, vërtet, modern,
varet shumë, shumë prej tyre. Kemi njerëz mendjeshkurtër
që faktorin shqiptar, dhe Kombin shqiptar, duan
ta fragmentarizojnë, por kemi edhe njerëz me shikime
të tjera, historike. Pa politikë të integrimit të faktorit shqiptar
këto mundësi nuk do të shfrytëzohen. Eshtë e
vërtetë se në Kosovë, më hapur se në Shqipërinë shtetërore,
po rritet grupi i separatistëve, që synon t‘i largojë
sa më shumë shqiptarët e Kosovës me ata të Shqipërisë.
Në disa fakultete, në Akademinë e Shkencave
e të Arteve të Kosovës e në disa institucione kulturore
veprojnë disa vetje që e kanë gjetur edhe realizimin
intelektual, edhe leverdinë në atë separatizëm brenda
kombit shqiptar. Ç‘është e vërteta, këtë ideologji të
tyre paramoderne, prapakthyese, e nxisin disa qarqe
të jashtme dhe, duket, ndonjë ambasadë në Prishtinë.
Mund të jetë se edhe institucionet shtetërore të Kosovës
përjetojnë trysni për t‘i ndarë edhe kombëtarisht
Kosovën e Shqipërinë!
Nuk keni hezituar të shpreheni mbi bashkimin
e shqiptarëve, e më konkretisht të Kosovës
me Shqipërinë. Po ju citoj: "Do të
ndodhë një ditë, sado që po shtohet numri i
feudalëve dhe i bujkrobërve të tyre, që e
kundërshtojnë deri në vetëmohim një ide të
tillë". I qëndroni ende këtij mendimi dhe
pse? Më mirë dy shtete shqiptare në rajon
apo një dhe më i madh e më i fortë?
Si të mos e kem edhe më tej, gjithnjë, këtë mendim.
Është interes historik, është interes jetësor, është interes
ekonomik, është interes i përgjithshëm i shqiptarëve
që të bashkohet Kosova me Shqipërinë. Për
shqiptarët është shumë më mirë që të jetojnë në një
shtet më të madh e më të fortë sesa në dy shtete më të
dobëta, më të varfra. Kjo është më e pranueshme, besoj,
edhe për fqinjët ballkanikë. Më në fund, Kosova
gjithmonë, deri në vitin 1912, i ka takuar asaj tërësie
gjeografike dhe etnike që është quajtur Shqipëri. Vetëm
ashtu, të bashkuar, shqiptarët bëhen, vërtet, të zhvilluar,
të fortë, në Ballkan. Vetëm ashtu ata do të mund të
arrijnë që të shtojnë vlerat e tyre të përgjithshme dhe
të lirohen prej të këqijave. Kosova do ta lironte Shqipërinë
prej të këqijave tipike për të, e Shqipëria Kosovën
prej të këqijave tipike për Kosovën.
Normalisht, Plani i Ahtisarit u konsiderua
dhe, siç po duket, konsiderohet ende i mirë.
Por seç kanë filluar të dalin ca probleme të
vogla. A mund të kishim një më të mirë se ai?
LëvizjaVetëvendosja i ka bërë një përimtim të bindshëm
dhe në pjesën më të madhe të pikave plotësisht
të drejtë atij Plani. Ai është Plan që e lejon federalizmin
apo, madje, konfederalizimin e Kosovës. E
federalizimi a konfederalizimi i Kosovës nuk do parë
si ai i Zvicrës. Ky i Kosovës është plot me rreziqe për
nesër. Kjo domethënë se mund të kishim një plan më
të mirë se ai. Po, siç dihet, Ahtisari nuk e kishte lehtë:
prej tij pritej të bënte një Plan që do t‘i bënte qejfin
krejt botës dhe babait!
Sigurisht, për interesa dhe arsye të ndryshme,
ka spikatur roli i SHBA dhe i Evropës
në përkrahje të pavarësisë. Analistë të
shumtë po vërejnë një tërheqje disi të pashprehur
të Shteteve të Bashkuara dhe angazhim
paksa të dukshëm të institucioneve
evropiane. Pse ky ndryshim rolesh?
Kosova është në Evropë dhe një ditë, të shpresojmë
jo shumë vonë, do të pranohet në Evropën e Bashkuar.
Tani mbasi në pjesën më të madhe është kryer puna,
është kryer në radhë të parë në sajë të Shteteve të Bashkuara
të Amerikës, ato - SHBA-të mund t‘i lënë më
shumë mbikëqyrje, e kjo mbikëqyrje do të thotë sovranitet,
Evropës në Kosovë. Por faktori amerikan, politika
amerikane, mbetet këtu edhe nëse zvogëlohet
prania e amerikanëve në Kosovë. Nuk i mendoj mirë
punët e Ballkanit pa Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
"Midis pavarësisë e pushtetit, Berisha zgjodhi rrugën e dytë"
Qosja: Meidani dhe Godo, jashtëzakonisht parimorë
Shqipëria ka pasur një rol jo fort të ekspozuar
ndaj çështjes së Kosovës. E ka mbështetur
fort, por duke dashur të mos krijojë probleme,
ka mbajtur qëndrim të moderuar. I pyetur
se si i duket pozicionimi i Shqipërisë përballë Kosovës
dhe ç‘mbetet për t‘u përmirësuar midis nesh,
akademiku Qosja përgjigjet:
Çka ka më të vetëkuptueshme se populli shqiptar
në Shqipëri ta dëshirojë dhe ta mbështesë
pavarësinë e Kosovës. Dhe, kjo është politikisht
dhe moralisht e arsyeshme, e natyrshme,
e domosdoshme. Ashtu e ka përkrahur
lirinë e vëllezërve të vet. Dhe, ashtu përkrahet
një zgjidhje politike kombëtare në Ballkan, me
të cilët përmbushen interesa jetësore, historike,
të përshtatshme dhe të ardhshme të
popullit shqiptar në Kosovë, të popullit shqiptar
në Shqipëri dhe të popullit shqiptar në
Maqedoni, në Mal të Zi e në diasporë.
Përkrahja e Shqipërisë ndaj Kosovës dhe pavarësisë
së saj është shprehur fuqishëm, sidomos
në prag të Luftës dhe, mandej, gjatë
Luftës. Pa Shqipërinë nuk do të mund të bëhej
lufta çlirimtare në Kosovë, pa dyshim, dhe pa
Shqipërinë nuk do të mund të mbahej UÇK-ja.
Të gjitha këto që thashë nuk duan të thonë,
ndërkaq, se forcat politike, në Shqipëri, të
rreshtuara njëra kundër tjetrës në luftën politike
për pushtet, nuk kanë treguar dobësi, më
të vogla a më të mëdha në qëndrimet ndaj Kosovës,
të cilat në shkencën historike do të
shpjegohen në të ardhmen. E di, personalisht,
se ish-kryetari i Shqipërisë, Rexhep Meidani,
kryetar i Shqipërisë në çastet vendimtare për
luftën në Kosovë dhe për pavarësinë e Kosovës,
dhe kryetari i Këshillit për Politikë të Jashtme
të Kuvendit të Shqipërisë, Sabri Godo,
ishin jashtëzakonisht parimorë dhe të
palëkundshëm, të pakompromis në
përkrahjen politike, diplomatike dhe tjetër të
Kosovës e të luftës së saj. Dhe, e di, personalisht
se ish-kryetari i Shqipërisë, Sali Berisha,
ka bërë shumë varavinga në politikën e tij ndaj
Kosovës dhe lëvizjes kombëtare në Kosovë
dhe këto varavinga të tij, për të cilat kam shkruar
(në librin Fjalor demokratik) kushtëzoheshin
prej luftës së tij për pushtet në Shqipëri.
Jo njëherë ai e ka varrosur idenë e pavarësisë
së Kosovës, i bindur se ashtu po
përkrahej e lavdërohej prej disa faktorësh
ndërkombëtarë. E kam të ruajtur deklaratën e
Lordit Kerington, në të cilën ai theksonte: Shqipëria
ka kryetarin që është kundër kërkesave
për pavarësi të Kosovës, sepse ato kërkesa
nuk i përkrahin as faktorët ndërkombëtarë!
Kush nuk e di sot se ky ish-kryetar i Shqipërisë
e furnizonte Serbinë e Millosheviçit me naftë
kur OKB-ja e kishte vënë në bllokadë dhe kush
s‘e di se ai ishte kundër Konferencës së Rambujesë.
Dhe kundër bombardimeve! E të mos
flas tani për disa veprime të tij nëntokësore, për
të cilat është marrë vesh tani vonë.
Unë, natyrisht, nuk e them se ai ishte deri
në fund kundër pavarësisë së Kosovës, por
them se midis pavarësisë së Kosovës dhe pushtetit
të tij në Shqipëri, ai zgjidhte të dytën!
Me pyesni se çfarë më duket pozicionimi i
Shqipërisë përballë Kosovës sot? Eshtë pozicionim,
kryesisht, i dëshiruar. Po të mos harrojmë:
edhe sot, si deri sot, pozicionimi i Shqipërisë
shtetërore ndaj Kosovës varet nga politika
amerikane dhe evropiane ndaj Kosovës.
Çfarë ka për të përmirësuar midis nesh?
Shumë. Shumë. Shqipëria dhe Kosova nuk e
kanë përcaktuar ende në asnjë pikë politikën e
ndërsjellë ndaj ardhmërisë së tyre. Po, kjo është
një temë e madhe, për të cilën duhen organizuar
debate në media dhe tubime shkencore.
Vijon në numrin e ardhshëm